Nederlandse gemeenten innen minder belastingen dan de lokale overheid in de meeste EU-landen, terwijl de lokale overheid in ons land veel meer beleidstaken heeft.
Gemeenten zijn vooral afhankelijk van de geldstroom die uit Den Haag komt. Het handje op moeten houden bij het Rijk is al enige tijd een doorn in het oog van veel gemeenten en ook weer een punt van discussie tussen VNG en het Rijk. In andere EU-landen is financiële afhankelijkheid van de centrale overheid bijna overal ook veel kleiner. Alleen in Roemenië ontvangt de lokale overheid een groter deel van haar inkomsten van de centrale overheid. Malta daarentegen is het enige land waar de lokale overheid minder int, daar int de lokale overheid namelijk helemaal geen belasting.
In 2013 kwam ruim twee derde van de inkomsten van gemeenten van de centrale overheid in Den Haag. Elf procent van de inkomsten kwam uit lokale belastingen.
Gemeenten gaven in 2013 49 miljard euro uit, deels voor taken die gemeenten verplicht zijn om uit te voeren, zoals de bijstand en andere sociale voorzieningen. Daarnaast voeren gemeenten algemene publieke taken uit, zoals voor ruimtelijke ordening en woningbouw. Aan het uitvoeren van al deze taken zitten vaak grote financiële risico’s: er kunnen tegenvallers zijn waardoor gemeenten meer moeten uitgeven dan ze hadden begroot. Deze tegenvallers kunnen gemeenten opvangen door hun reserves te gebruiken, de belastingen te verhogen of te bezuinigen. Doordat gemeenten een klein deel van hun inkomsten uit belastingen krijgen en bezuinigingen vaak pas op iets langere termijn effect hebben, moeten gemeenten bij tegenvallers meestal hun reserves aanspreken. Gemeenten dragen dus verantwoordelijkheid zonder dat ze heel veel eigen financiële sturingsmogelijkheden hebben.
Financiële afhankelijkheid wordt groter
In 2013 besteedde de Nederlandse lokale overheid 90 miljard euro van het totale overheidsbudget van 300 miljard euro. De lokale overheid voert dus een belangrijk deel van de overheidstaken uit. In Nederland zijn relatief veel taken gedecentraliseerd, meer dan in andere Europese landen. Alleen in Polen en de Scandinavische landen Denemarken, Zweden en Finland voert de lokale overheid nog meer taken uit. In deze landen haalt de lokale overheid wel een groter deel van de inkomsten uit belastingen. Dit varieert van 32 procent in Polen tot 57 procent in Zweden.
In 2015 krijgen gemeenten in Nederland een omvangrijk pakket aan extra taken door de decentralisatie van de jeugdzorg, werk en inkomen en de zorg aan langdurig zieken en ouderen. De overdracht van het Rijk aan gemeenten neemt hierdoor met ongeveer 7 miljard euro toe. Met deze beleidswijziging nemen de financiële risico’s voor gemeenten toe en wordt de afhankelijkheid van Den Haag groter.
Comments are closed.