‘Ambtelijke fusie is een waardeloos, slecht en abject model’

Er zit een groei in het aantal gemeenten dat voor een ambtelijke fusie kiest. Eind dit jaar telt Nederland 16 fusieorganisaties van in totaal 36 gemeenten. Nog eens 16 gemeenten hebben besloten per 2016 of per 2017 ambtelijk te fuseren en zeker dertien gemeenten overwegen dit op enig moment te gaan doen, zo blijkt uit inventarisatie door Binnenlands Bestuur.

Er zit een groei in het aantal gemeenten dat voor een ambtelijke fusie kiest. Om de uitvoeringskracht te vergroten, worden de ambtelijke organisaties in elkaar geschoven, terwijl raden en colleges zelfstandig blijven. Het einde van deze ontwikkeling is nog niet in zicht. Tot afschuw van criticasters.
Eind dit jaar telt Nederland 16 fusieorganisaties van in totaal 36 gemeenten. Nog eens 16 gemeenten hebben besloten per 2016 of per 2017 ambtelijk te fuseren en zeker 13 gemeenten overwegen dit op enig moment te gaan doen, zo blijkt uit inventarisatie door Binnenlands Bestuur. In de motieven om voor ambtelijke fusie te kiezen, zit een duidelijke rode draad. Kwaliteitsverhoging, kostenreductie en afname van de kwetsbaarheid worden in de beleidsstukken als argumenten gebruikt.

Politiek primaat
Tegenstanders stellen onder meer dat het politieke primaat wordt aangetast en dat een ambtelijke fusie vaak is bedoeld om moeilijke keuzes uit de weg te gaan, zoals gemeentelijke herindeling. ‘Het grootste van de vele bezwaren die er tegen ambtelijke fusies zijn, is dat het lokale bestuur buiten werking wordt gezet’, stelt Hans Engels, hoogleraar staatsrecht/decentraal bestuur aan de Rijksuniversiteit Groningen. ‘De raad staat op afstand en heeft nauwelijks instrumenten om zijn werk naar behoren te doen. Het is een uitholling van de politieke verantwoordelijkheid van raad en college.’

Vierde macht
‘Ambtelijke fusie is een waardeloos, slecht en abject model’, vindt Friso de Zeeuw praktijkhoogleraar gebiedsontwikkeling TU Delft en directeur Nieuw Markten BPD. ‘Samenwerking tussen gemeenten is onontkoombaar, maar zodra de hulpstructuur hoofdstructuur wordt, ga je de fout in. Als gemeentebestuur word je klant van een ambtelijke organisatie’, stelt De Zeeuw, die ook twintig jaar actief is geweest in gemeente- en provinciepolitiek. Zowel Engels als De Zeeuw vinden de toenemende macht van ambtenaren een probleem. ‘Het college bepaalt niet meer welke prioriteit aan welke beleidsonderdeel wordt gegeven, maar de leiding van de ambtelijke organisatie. Dat is een zeer groot probleem’, aldus Engels.